Srbija je preplavljena dezinformacijama, a najveću cenu informativnog haosa plaćaju građani. Ne samo da, korišćene u političke svrhe, dezinformacije zlonamerno zbunjuju i polarizuju društvo, već i podrivaju temelje kulturnog, ekonomskog i socijalnog života građana.
Ovo je zaključak izveštaja sačinjenog na osnovu građanskog dijaloga održanog upravo na temu kako zaustaviti poplavu netačnih informacija koja preti da udavi javni prostor. Građanski dijalog “From Fake to Check” okupio je više od 50 građana iz cele Srbije. Tema su upravo bile dezinformacije i kako se boriti protiv njih, posebno imajući u vidu poražavajuće nalaze da je Srbija među najvećim rasadnicima lažnih vesti u Evropi.
Kako pokazuje izveštaj sa ovog dijaloga, učesnici su saglasni da dezinformacije pogađaju sve delove društva, iako na različite načine – starije generacije su podložnije dezinformacijama koje šire tradicionalni mediji, dok su mladi izloženi uticaju digitalnih platformi.
Najdelotvorniji lek protiv manipulisanja informacijama, složili su se učesnici, jeste medijska pismenost, odnosno razvijanje kritičkog mišljenja, kao i stalno proveravanje sadržaja informacije ali i medija koji je širi. Kao glavne probleme koje proizvode dezinformacije, učesnici su istakli polarizaciju društva, štetu po ekonomski, socijalni i kulturni život građana, kao i rast nepoverenja u institucije. Međutim, proces učenja razlikovanja istine od laži u moru informacija, ne može biti samo odgovornost pojedinca, već su neophodne i društvene strategije medijskog opismenjavanja. Otuda su učesnici dijaloga predložili i određene aktivnosti koje mogu doprineti ovom procesu, između ostalog i uvođenje građanskog vaspitanja kao obaveznog predmeta u školama. Ovo, navodi se, “nije samo investicija u obrazovanje, već i u buduće građane spremne da aktivno učestvuju u društvenim procesima, podržavaju demokratske vrednosti i doprinose razvoju zdravog i inkluzivnog društva”.
Takođe, pokazuje izveštaj, neophodno je jačanje novinarskog integriteta i zagovaranje za nezavisnost medija kako na lokalnom tako i na nacionalnom nivou, ali i uvođenje sistema regulisanja širenja dezinformacija osobito na društvenim mrežama.
Zatim, potrebna je eliminacija političkog uticaja na institucije, povećanje transparentnosti njihovog rada, kao i dostupnosti informacija od javnog značaja jer “mogućnost pravovremenog pristupa informacijama smanjuje prostor za stvaranje i širenje dezinformacija”.
Ovaj građanski dijalog pokazao je da su građani duboko zabrinuti zbog medijskog ambijenta i posledica koje dezinformacije proizvode po njihov život. Stoji i čvrst stav da je potrebna hitna akcija, ali udružena – dijalog mora uključiti i medije, medijska udruženja, državne strukture i institucije, organizacije civilnog društva, kao i međunarodnu zajednicu radi međudržavne saradnje.
Jedino sveobuhvatnim pristupom, sistemskom regulacijom i medijskim opismenjavanjem moguće je graditi zdravo društvo otporno na manipulisanje informacijama. (Izveštaj dostupan na https://www.gradjanske.org/wp-content/uploads/2024/01/FFTC-report-Serbia.pdf )